Điều hành giá trong cơ chế thị trường : Cần cách ứng xử "nghệ thuật"

Mức tăng giá xăng dầu vừa qua là hợp lý, nhưng thời điểm chưa khéo

Nghị định 84/2009/NĐ-CP về kinh doanh xăng dầu có hiệu lực từ 15/12/2009 đã tạo khuôn khổ mới cho cách điều hành giá xăng dầu theo cơ chế thị trường của doanh nghiệp cũng như của cơ quan quản lý nhà nước. Đó là cách ứng xử linh hoạt, mau lẹ trước biến động giá thế giới, nhưng có một cách ứng xử về thời điểm hợp lý khi tăng giá nhằm tránh các “tác dụng phụ” thì có vẻ chưa được “khéo” hay “nghệ thuật”.

Chiều tối qua (3/3), Bộ Công Thương đã chủ trì cuộc họp với các doanh nghiệp xăng dầu, với sự tham gia của các thành viên Tổ giám sát liên ngành về giá xăng dầu nhằm đánh giá lại việc điều chỉnh giá xăng dầu theo Nghị định 84. 

Doanh nghiệp đã cầm cự giữ giá bán lẻ

Nhìn lại chặng đường từ khi Nghị định 84 có hiệu lực, các mặt hàng xăng dầu đã có 5 lần điều chỉnh giá.

Ngày 15/12/2009, xăng giảm 350 đồng/lít và dầu diesel tăng 300đồng/lít. Ngày 4/1/2010, dầu mazut tăng lên 200 đồng/kg. Ngày 14/1, xăng tăng 450 đồng/lít và các mặt hàng dầu tăng 300 đồng/lít,kg. Ngày 21/2, xăng tăng 590 đồng/lít. Ngày 3/3, các mặt hàng dầu đồng loạt giảm 300-500 đồng/lít,kg

Tuy nhiên, sau đợt  tăng giá xăng được cho là bất ngờ 590 đồng/lít ngày 21/2,  dư luận cho rằng mức tăng giá của doanh nghiệp là quá cao, mang lợi ích quá nhiều cho doanh nghiệp.

Trước vấn đề này,  ông Võ Văn Quyền, Phó Vụ trưởng Vụ Chính sách thị trường trong nước, Bộ Công Thương, Tổ phó Tổ giám sát liên ngành cho biết, qua việc thống kê, giá bán lẻ hiện hành với giá cơ sở (gồm giá thế giới, các loại thuế, phí) các mặt hàng xăng dầu là phù hợp với quy định.

Ví dụ, sau khi tăng giá hôm 14/1, 10 ngày sau, giá xăng dầu thành phẩm đã tăng lên khiến các mặt hàng xăng dầu lại lỗ từ 300-700 đồng/lít,kg. 20 ngày tiếp theo, xăng dầu vẫn lỗ 100-350 đồng/lít,kg, nhưng các doanh nghiệp đã giữ giá bán lẻ.

Chỉ đến thời điểm 21/2, sau 38 ngày, các biến động đầu vào khiến giá cơ sở vượt giá bán lẻ đối với mặt hàng xăng tới 2,9%, cao hơn 476 đồng/lít, các doanh nghiệp mới buộc phải tăng giá xăng để đảm bảo hoạt động kinh doanh.

“Như vậy, sau thời điểm tăng giá, do biến động giá cả, tỷ giá…các doanh nghiệp lại bị lỗ, nhưng vẫn giữ giá bán lẻ hiện hành. Tuy nhiên, do giá các mặt hàng thời điểm đó đang lên cao, nên doanh nghiệp đã cố gắng cầm cự không tăng giá” ông Quyền cho biết.

Chưa “khéo”

Thứ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Cẩm Tú khẳng định, với sự giám sát  chặt chẽ của các cơ quan quản lý Nhà nước, không có chuyện các doanh nghiệp xăng dầu lợi dụng quyền tự định giá theo Nghị định 84 để tăng giá bất hợp lý.

Tuy nhiên, ông nói, các doanh nghiệp chọn thời điểm tăng giá xăng như vừa qua là không “khéo”

Đúng ngày 8 Tết, khi mặt bằng giá cả đang ở mức cao hơn, lại đón nhận tin giá xăng tăng nên phản ứng “bức xúc” của người dân là dễ hiểu, ông Tú nhận xét.

Về điều này, bà Nguyễn Thanh Hương, Phó Cục trưởng Cục Quản lý giá, Bộ Tài chính đồng tình, với mặt hàng nhạy cảm như xăng dầu, việc chọn thời điểm tăng giá trong dịp Tết không phải là hợp lý.

Tuy nhiên, về tác động của giá xăng dầu tới đời sống người dân và nền kinh tế, bà Hương cho biết, trên thực tế, chỉ có mặt hàng dầu như dầu mazut và đặc biệt là dầu diesel mới có tác động mạnh tới hoạt động sản xuất.  Vì đây là đầu vào nhiều ngành công nghiệp như thép, xi măng, điện…

“Vừa qua  tăng 590 đồng/1 lít xăng, chủ yếu tác động vào người tiêu dùng, không ảnh hưởng mạnh đến việc sản xuất như dầu,” bà Hương nói.

Cần thông tin cập nhật và rộng rãi hơn

Về phía doanh nghiệp, Tổng Giám đốc Petrolimex Bùi Ngọc Bảo cho rằng Petrolimex thường bị hiểu oan là chỉ tăng giá nhiều mà giảm giá nhỏ giọt. Theo ông, trong thời điểm khó khăn, việc tăng giá  đột ngột bao giờ cũng gây những bức xúc cho người tiêu dùng.

Tuy nhiên, Nghị định 84 đã quy định rất rõ, đến thời điểm nào được điều chỉnh giá lên hay xuống, có công thức để người tiêu dùng có thể “phản biện" và cơ quan quản lý giám sát, doanh nghiệp vận hành.

Thứ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Cẩm Tú cho rằng: Vướng mắc lớn nhất hiện nay là cơ chế thông tin chưa tốt. Yêu cầu mỗi lần điều chỉnh giá, doanh nghiệp phải phối hợp với với cơ quan quản lý giám sát, thông báo về tính hợp lý của việc điều chỉnh giá, để người tiêu dùng hiểu rõ và chia sẻ, đồng thuận.

“Thời gian tới, cần có sự thông báo định kỳ từ 7 đến 10 ngày/ lần về giá thành phẩm xăng dầu bình quân trong 30 ngày để người tiêu dùng được biết. Bộ Công Thương sẽ có cơ chế thông tin định kỳ  thông báo và đánh giá việc điều chỉnh giá xăng dầu để người dân được biết rộng rãi hơn”, ông Nguyễn Cẩm Tú nói.

Huy Thắng