Ngành Công Thương: Khai thác cơ hội mở cửa thị trường

Bộ trưởng Vũ Huy Hoàng. Ảnh: VGP/Linh Đan

Bộ trưởng Bộ Công Thương Vũ Huy Hoàng đã dành cho PV Báo Điện tử Chính phủ cuộc trao đổi về vấn đề này.

Thưa Bộ trưởng, con số kim ngạch xuất khẩu năm 2013 tăng trưởng 15,4% cao hơn mục tiêu đặt ra của Quốc hội tới 5,4%. Theo ông, vì sao chúng ta có được kết quả trên khi mà ngay từ đầu năm, những đánh giá đều cho rằng kinh tế thế giới và trong nước rất khó khăn?

Bộ trưởng Vũ Huy Hoàng: Tôi cho rằng đó là những nỗ lực chung từ chỉ đạo, điều hành quyết liệt của Chính phủ đến nỗ lực của các ngành, các cấp, các hiệp hội ngành hàng và cộng đồng doanh nghiệp (DN).

Ngay từ đầu năm 2013, Chính phủ và các bộ, ngành đã ban hành nhiều chính sách, giải pháp nhằm tháo gỡ khó khăn cho sản xuất, kinh doanh, hỗ trợ thị trường như Nghị quyết số 01/NQ-CP và Nghị quyết số 02/NQ-CP của Chính phủ; Bộ Công Thương cũng đã thực hiện hàng loạt giải pháp nhằm đẩy mạnh xuất khẩu, giảm nhập siêu, cụ thể như:

Phối hợp chặt chẽ với các bộ, ngành, địa phương, DN liên quan triển khai quyết liệt, đồng bộ các giải pháp tại 2 Nghị quyết nói trên của Chính phủ.

Kịp thời tháo gỡ khó khăn, xây dựng cơ chế, chính sách hỗ trợ tiêu thụ nông sản, thủy sản của một số ngành hàng có lượng hàng hóa lớn như gạo, thủy sản, cà phê, hạt tiêu, hạt điều và một số mặt hàng khác như dệt may, da giày. Bên cạnh đó, Bộ Công Thương cũng tập trung tháo gỡ khó khăn cho các doanh nghiệp FDI và đề xuất với Chính phủ giải quyết các vấn đề vượt thẩm quyền.

Đẩy mạnh hoạt động đàm phán song phương, đa phương nhằm mở rộng thị trường, thúc đẩy xuất khẩu đồng thời tổ chức phổ biến để giúp doanh nghiệp tận dụng tối đa lợi thế từ các Hiệp định khu vực mậu dịch tự do.

Tăng cường hoạt động xúc tiến thương mại, đặc biệt là các hoạt động xúc tiến thương mại vào các thị trường trọng điểm của từng mặt hàng, các thị trường ở các nước đang phát triển, các thị trường tiềm năng và thị trường mới nổi. Đẩy mạnh công tác thương vụ, chú trọng theo dõi, cập nhật tình hình diễn biến giá cả, tiến độ xuất khẩu các mặt hàng, những biến động của thị trường thế giới.

Thưa Bộ trưởng, năm 2013 là năm thứ 2 liên tiếp chúng ta xuất siêu, nhưng một thực tế nhập siêu tại thị trường Trung Quốc lại gia tăng và có dấu hiệu khó kiềm chế, ông nhìn nhận vấn đề này ra sao và chúng ta phải làm gì để rút ngắn khoảng cách cán cân thương mại ở thị trường này?

Bộ trưởng Vũ Huy Hoàng: Trung Quốc, với lợi thế về vị trí địa lý và thuận lợi về giao thông, giá cả cạnh tranh và nguồn hàng phong phú dần trở thành một trong những thị trường chủ yếu cung cấp các nhóm hàng mà Việt Nam cần.

Một trong những lý do chính dẫn đến nhập siêu từ Trung Quốc tăng là do nhiều chủng loại vật tư, nguyên liệu, máy móc, thiết bị... phục vụ cho đầu tư xây dựng và cho sản xuất, trong đó kể cả cho gia công để xuất khẩu, chúng ta vẫn phải nhập khẩu, nhất là trong ngành dệt may, da giày, điện tử, năng lượng. Với lợi thế giá rẻ, chi phí vận tải thấp nên những loại hàng hóa này của Trung Quốc có khá nhiều lợi thế xâm nhập vào thị trường Việt Nam.

Việc giảm dần tỷ lệ nhập siêu trong thương mại Việt Nam với Trung Quốc đòi hỏi phải có một giải pháp tổng thể, đồng bộ và sự thực thi tích cực, chủ động của tất cả các bộ, ngành, các địa phương, DN và người tiêu dùng. Để góp phần kiềm chế nhập siêu, thời gian qua, Bộ Công Thương đã nghiên cứu đề án giảm nhập siêu từ một số thị trường chủ yếu.

Một số biện pháp đã được Bộ Công Thương phối hợp với các bộ, ngành triển khai và bước đầu mang lại hiệu quả, cụ thể:

- Thúc đẩy tăng trưởng xuất khẩu được coi là giải pháp chủ yếu, lâu dài để giảm nhập siêu. Để thúc đẩy xuất khẩu sang thị trường Trung Quốc, Bộ Công Thương đã chủ động đàm phán và ký kết với phía Trung Quốc các thỏa thuận hợp tác nhằm tạo hành lang pháp lý quan trọng, minh bạch và ổn định cho hàng xuất khẩu của ta, đặc biệt là các nhóm hàng có thế mạnh như nông sản, thủy sản.

Bộ Công Thương chỉ đạo các đơn vị thuộc Bộ triển khai các biện pháp nhằm tăng cường hợp tác, tăng cường các hoạt động xúc tiến thương mại và các biện pháp khác để thúc đẩy xuất khẩu hàng hóa sang Trung Quốc.

Thông qua các Văn phòng Xúc tiến thương mại để đẩy mạnh xuất khẩu. Trước mắt, một số văn phòng sẽ được thành lập mới tại các địa phương của Trung Quốc như tại thành phố Thành Đô (tỉnh Tứ Xuyên), Hàng Châu (tỉnh Chiết Giang), Hải Khẩu (tỉnh Hải Nam), Trùng Khánh và thành phố Nam Kinh (tỉnh Giang Tô)...

- Phát triển công nghiệp hỗ trợ, củng cố thị trường trong nước, xây dựng cơ chế phù hợp, hiệu quả khuyến khích sử dụng hàng Việt Nam, đẩy mạnh cuộc vận động “Người Việt Nam ưu tiên dùng hàng Việt Nam.”

- Thu hút nguồn đầu tư vào Việt Nam đối với các lĩnh vực đang yếu và thiếu, đặc biệt là các ngành sản xuất nguyên liệu đầu vào cho phát triển kinh tế trong nước và gia công xuất khẩu giảm dần và thay thế nguốn nguyên nhiên liệu vẫn phải nhập từ nước ngoài (xăng dầu, phân bón, sắt thép, vật liệu xây dựng, nguyên phụ liệu dệt may, da,…) để tăng dần tỷ lệ nội địa hóa, giảm nhập khẩu từ Trung Quốc.

Động lực tăng trưởng xuất khẩu chủ yếu đến từ khối doanh nghiệp FDI, trong khi DN trong nước tăng trưởng chậm. Ông bình luận gì về vấn đề này?

Bộ trưởng Vũ Huy Hoàng: Vai trò của DN FDI đối với lĩnh vực xuất khẩu ngày càng quan trọng. Kim ngạch xuất khẩu của DN FDI năm 2013 (không kể dầu thô) đạt 81,2 tỷ USD, tăng 26,8% so với năm 2012 và chiếm tỷ trọng 61% trên tổng kim ngạch xuất khẩu cả nước. Trong khi DN trong nước gặp khó khăn (xuất khẩu tăng 3,5% năm 2013) thì sự tăng trưởng xuất khẩu của DN FDI đã góp phần quan trọng vào tăng trưởng xuất khẩu cả nước nói chung. Khối DN FDI tiếp tục xuất siêu 6,7 tỷ USD trong năm 2013, nhờ đó, tạo thặng dư thương mại cho Việt Nam, góp phần ổn định tỷ giá, thị trường ngoại hối và thông qua đó, ổn định kinh tế vĩ mô.

Vai trò của DN FDI lại càng nổi bật trong lĩnh vực công nghiệp chế biến xuất khẩu, lĩnh vực chiếm tỷ trọng cao nhất và có tốc độ tăng nhanh nhất trong cơ cấu các mặt hàng xuất khẩu. Trong lĩnh vực này, xuất khẩu của DN FDI chiếm tỷ trọng khoảng 75%, trong đó nhiều mặt hàng chiếm tỷ trọng rất cao và gần như tuyệt đối, như: Điện thoại các loại và linh kiện chiếm tỷ trọng 98%; máy vi tính, sản phẩm điện tử và linh kiện 95%; máy ảnh, máy quay phim và linh kiện 98%; máy móc, thiết bị, dụng cụ, phụ tùng khác 91%...

Tăng trưởng xuất khẩu của khối FDI thời gian qua là những thành quả đáng biểu dương, và là thành công bước đầu của chính sách thu hút, quản lý và nâng cao hiệu quả nguồn vốn FDI của Đảng và Nhà nước.

Đối với các DN FDI có đăng ký kinh doanh hợp pháp tại Việt Nam, tuân thủ nghiêm túc pháp luật Việt Nam, cần được ủng hộ, đối xử công bằng như DN trong nước; điều này cũng phù hợp với chủ trương nhất quán của Đảng và Nhà nước ta về sự bình đẳng giữa các DN thuộc mọi thành phần kinh tế. Mặt khác, tôi cũng cho rằng DN trong nước cần phải nỗ lực hơn trong quá trình tái cơ cấu, đổi mới hoạt động và nâng cao năng lực cạnh tranh, trong đó một giải pháp cần thiết là nghiên cứu, học hỏi kinh nghiệm của các DN FDI.

132,2 tỷ USD kim ngạch xuất khẩu là con số ấn tượng, nhưng cũng có ý kiến băn khoăn giá trị gia tăng trong số này là bao nhiêu, thưa Bộ trưởng?

Bộ trưởng Vũ Huy Hoàng: Kim ngạch xuất khẩu năm 2013 ước đạt 132,2 tỷ USD, cao nhất từ trước tới nay, tăng 15,4% so với năm 2012. Xuất khẩu tăng trưởng mạnh giúp tạo thêm nhiều việc làm cho người lao động, cân bằng cán cân thương mại, tăng dự trữ ngoại tệ, góp phần ổn định tỷ giá và ổn định kinh tế vĩ mô.

Chiến lược xuất nhập khẩu hàng hóa thời kỳ 2011-2020, định hướng đến năm 2030 đề ra mục tiêu là chuyển dịch cơ cấu hàng hóa xuất khẩu một cách hợp lý theo hướng CNH-HĐH, tập trung nâng nhanh tỷ trọng các sản phẩm xuất khẩu có giá trị gia tăng cao, sản phẩm chế biến sâu, sản phẩm có hàm lượng công nghệ cao, sản phẩm thân thiện với môi trường trong cơ cấu hàng hóa xuất khẩu.

Cơ cấu các nhóm hàng xuất khẩu năm 2013 đã có sự chuyển dịch theo hướng tích cực, phù hợp với lộ trình thực hiện mục tiêu trên. Tỷ trọng nhóm hàng nông sản, thủy sản giảm từ 18,3% năm 2012 xuống còn 15% năm 2013. Tỷ trọng nhóm hàng nhiên liệu, khoáng sản giảm từ 10% xuống còn 7,3%, tỷ trọng nhóm hàng công nghiệp chế biến tăng mạnh từ 64,8% lên 70,5% năm 2013.

Do đặc thù gia công xuất khẩu, chúng ta phải nhập một khối lượng lớn vải, nguyên phụ liệu dệt may, da giầy, điện tử, linh kiện điện tử cũng như phụ tùng, linh kiện ô tô, xe máy và các loại phụ tùng máy móc khác. Thời gian qua, tình trạng này đã từng bước được cải thiện với việc đẩy mạnh sản xuất trong nước thay thế hàng nhập khẩu như xăng dầu, phân bón, sắt thép và phát triển công nghiệp phụ trợ dệt may, da giày đã góp phần làm giảm nhập khẩu các mặt hàng này. Riêng ngành dệt may - mặt hàng có kim ngạch xuất khẩu lớn thứ hai với 17,9 tỷ USD năm 2013 thì tỷ lệ nội địa hóa đã tăng lên 40-50% trong khi các năm trước chỉ đạt khoảng 30%.

Trong dài hạn, chúng ta cần nghiên cứu các biện pháp để phát triển công nghiệp phụ trợ, phát triển sản xuất trong nước để giảm dần sự phụ thuộc vào nguồn nguyên liệu nhập khẩu từ nước ngoài. Đồng thời, DN Việt Nam cũng cần nâng cao năng lực cạnh tranh, tích cực chủ động tham gia vào chuỗi cung ứng toàn cầu.

Năm 2014, Quốc hội đưa ra mục tiêu tăng trưởng xuất  khẩu 10% so với 2013, ông nhìn nhận về thị trường xuất khẩu 2014 thế nào và các giải pháp nào để đạt mục tiêu đó?

Bộ trưởng Vũ Huy Hoàng: Dự báo trong năm 2014, các Hiệp định thương mại tự do (FTA) đang được Bộ Công Thương tích cực đàm phán, ký kết sẽ góp phần mở rộng thị trường và đẩy mạnh xuất khẩu cho hàng hóa của Việt Nam, như: Hiệp định TPP, Hiệp định Việt Nam-EU, Hiệp định Việt Nam-EFTA (Iceland, Liechtenstein, Na Uy, Thụy Sĩ), Hiệp định FTA Việt Nam-Hàn Quốc và Hiệp định FTA giữa Việt Nam và Liên minh Thuế quan Nga-Belarus-Kazakhstan.

Tại kỳ họp thứ 6, Quốc hội khóa XIII đã thông qua Nghị quyết về chỉ tiêu xuất khẩu năm 2014 tăng 10%, nhập siêu khoảng 6%. Đây là nhiệm vụ to lớn và đầy thách thức, đòi hỏi sự nỗ lực, cố gắng của các bộ, ngành, hiệp hội cùng cộng đồng DN.

Để đạt được mục tiêu trên, trong năm 2014 cần phát triển xuất khẩu các mặt hàng mới như các mặt hàng chế tạo có công nghệ trung bình và công nghệ cao phù hợp với xu hướng tiêu thụ của thị trường thế giới và định hướng chiến lược xuất khẩu với lợi thế của Việt Nam.

Bên cạnh đó, cần tiếp tục tập trung phát triển xuất khẩu những mặt hàng có lợi thế về điều kiện tự nhiên và nguồn lao động sẵn có như thuỷ sản, nông sản, dệt may, điện tử, các sản phẩm chế tác công nghệ trung bình... Trong đó, cần tăng dần tỷ trọng các mặt hàng công nghiệp mới có giá trị gia tăng cao trên cơ sở thu hút mạnh đầu tư trong nước và nước ngoài vào lĩnh vực này.

Đồng thời, không khuyến khích và có lộ trình phù hợp hạn chế đầu tư sản xuất và xuất khẩu các mặt hàng có giá trị gia tăng thấp hoặc lĩnh vực sản xuất gây ô nhiễm môi trường. Chú trọng phát triển các mặt hàng xuất khẩu thân thiện với môi trường, sử dụng tiết kiệm năng lượng và tài nguyên thiên nhiên.

Điểm cuối cùng, nhưng hết sức quan trọng, là tập trung phát triển thị trường cho các sản phẩm có sức cạnh tranh lớn, có giá trị gia tăng cao hoặc các nhóm sản phẩm có tỷ trọng kim ngạch lớn. Trong đó sẽ tập trung khai thác cơ hội mở cửa thị trường từ các cam kết hội nhập kinh tế quốc tế để đẩy mạnh xuất khẩu vào các thị trường lớn như Hoa Kỳ, EU, Nhật Bản, Trung Quốc, Hàn Quốc, ASEAN, Ấn Độ... đồng thời khai thác các thị trường tiềm năng như Nga, Đông Âu, châu Phi, Trung Đông và Mỹ Latinh.

Năm 2013 là một năm ngành Công Thương phải đối mặt với những khó khăn, thách thức, trong đó có không ít vấn đề được người dân và dư luận quan tâm. Tôi có thể khẳng định ngành đã nỗ lực, tích cực với ý thức trách nhiệm cao triển khai thực hiện nghiêm túc các chỉ đạo của Đảng, Quốc hội, Chính phủ, cùng với sự ủng hộ, giúp đỡ của các ngành, địa phương và nhân dân cả nước.

Năm 2014 chắc chắn cũng còn không ít tồn tại, hạn chế đòi hỏi toàn ngành cùng với cả nước phải quyết liệt hơn, năng động hơn nữa để khắc phục nhằm đạt được kết quả cao nhất.

Xin trân trọng cảm ơn Bộ trưởng!

                                  Linh Đan