Giáo sư Trần Văn Khê hồi tưởng về Đại tướng

Đối với tôi, việc Đại tướng Võ Nguyên Giáp về cõi vĩnh hằng không chỉ là sự ra đi của một Đại tướng lừng danh trong quân đội Việt Nam, mà còn là một người đàn anh, một vị tiền bối, một thần tượng trong lòng tôi.

Tôi được biết tới Đại tướng qua chiến dịch Điện Biên Phủ lừng lẫy. Lúc đó, tôi đang dưỡng bịnh ở Pháp. Tin chiến thắng của Điện Biên Phủ bay về tới tấp, lòng tôi tràn ngập niềm vui là Quân đội Nhân dân Việt Nam dưới sự chỉ huy thần tình của Đại tướng Võ Nguyên Giáp đã thắng quân đội viễn chinh Pháp.

Lúc bấy giờ, anh Nguyễn Văn Cổn, một người bạn thân của tôi đang chuẩn bị làm luận án Tấn sĩ Văn chương tại Trường Đại học Paris, đã gọi điện thoại cho tôi để báo tin vui. Trong điện thoại, anh nói: “Khê ơi, Khê có biết rằng quân đội nhân dân ta đã toàn thắng, và cả quân đội viễn chinh tại Điện Biên Phủ đều bị cầm tù, mà người tướng Việt Nam đã lập nên chiến công oanh liệt đó là Đại tướng Võ Nguyên Giáp. Trong lòng vô cùng xúc động, tôi đã viết ra 4 câu thơ để bày tỏ sự ngưỡng mộ của tôi. Tôi không biết phải chia sớt cho ai nghe niềm vui này, chỉ còn gọi điện thoại nói với Khê thôi!”.

Bài thơ của anh Nguyễn Văn Cổn như thế này:

“Đây Đại tướng của một dòng Đại tướng

Đây tài ba trên tất cả những tài ba

Đây tinh hoa nở giữa những tinh hoa

Đây anh dũng nêu một đời anh dũng”. 

Từ đó tôi bắt đầu tìm hiểu thêm về con người của Đại tướng Võ Nguyên Giáp. Tôi mới biết rõ là về chiến thuật du kích, không ai bằng Đại tướng, mà cả thế giới cũng ngạc nhiên với cách điều binh khiển tướng của một vị Đại tướng không xuất thân từ các trường quân sự nổi tiếng như St. CYR bên Pháp. Đại tướng đã áp dụng một phương pháp mới, sau khi tham khảo chiến thắng của Trần Hưng Đạo Đại vương tại Bạch Đằng, gọi là “chiến tranh nhân dân”, “dụng yếu chống mạnh”, “dùng ít chống nhiều”, “dùng thô sơ chống hiện đại”. Tôi thầm mong có dịp nào đó được gặp người anh hùng của dân tộc Việt Nam…

Năm 1980, khi tiên sinh Nguyễn Trãi được tôn vinh là Danh nhân Văn hoá Thế giới, cả nước có những cuộc hội thảo về Nguyễn Trãi. Tôi lãnh phần tham luận về đề tài “Âm nhạc các nước Đông Á dưới thời đại Nguyễn Trãi”, nội dung bài đó được Giáo sư Phạm Thiều là người chủ toạ phiên họp rất hoan nghinh. Và khi có hội thảo toàn quốc tại Hà Nội về Nguyễn Trãi, tôi được tuyển lựa làm một trong những đại biểu miền Nam cho Hội thảo đó.

Đại tướng Võ Nguyên Giáp là Chủ tịch Ban Tổ chức toàn quốc về Hội thảo nên đã mời tất cả đại biểu đến tư dinh của Đại tướng dùng một bữa cơm, đãi theo phong cách buffet.

Trong lần đó tôi mới có dịp gặp trực tiếp Đại tướng và tóm tắt cho Đại tướng nghe nội dung bài tham luận của tôi. Đại tướng nghe xong rất hoan nghinh. Và khi hỏi tôi làm công việc gì, tôi thưa rằng mình đang làm công tác nghiên cứu âm nhạc dân tộc truyền thống Việt Nam, thì Đại tướng rất tán thành công việc của tôi, khuyên tôi nên tiếp tục sứ mạng này…

Năm 1993, Tổng thống Pháp Francoise Mitterand trong chuyến công du chánh thức đi thăm nước Việt Nam có mời 30 vị khách ở đủ mọi lãnh vực đi theo ông. Trong lãnh vực văn hoá-giáo dục, Tổng thống Pháp có mời 3 người: Giáo sư Georges Condominas (nhà nghiên cứu dân tộc học), Giáo sư Trịnh Xuân Thuận (nhà nghiên cứu vật lý thiên văn tại Mỹ), và tôi (nghiên cứu âm nhạc truyền thống Việt Nam và châu Á).

Trên chuyên cơ, tôi được sắp ngồi gần một người Pháp và sau khi tự giới thiệu mới biết ông là Tổng Tư lệnh Quân đội Pháp và là Thống đốc quân chính thành phố Paris. Trong câu chuyện, ông nói rằng trong năm 1954, ông là một sĩ quan nhỏ bị cầm tù tại Điện Biên Phủ. Ông đã tìm đọc tiểu sử và nhứt là tìm hiểu cách đánh trận của Đại tướng Võ Nguyên Giáp, người ông rất ngưỡng mộ. Và ông ước mong rằng trong chuyến đi thăm nước Việt Nam lần này với Tổng thống Pháp, ông có dịp diện kiến được với Đại tướng trong vòng 10-15 phút để cùng uống với nhau một chung trà.

Tôi không hứa sẽ tổ chức được cuộc gặp gỡ đó nhưng khi đến Việt Nam, tôi gặp Ban Tổ chức đón tiếp Tổng thống Pháp, tôi có nêu ra ước mong của vị Tổng Tư lệnh Pháp với Ban Tổ chức. Sau khi Ban Tổ chức hỏi ý kiến của Đại tướng, may mắn thay, Đại tướng rất sẵn lòng gặp mặt trong một bữa tiệc chiêu đãi.

Cũng trong dịp đó, tôi gặp lại Đại tướng nhưng không có trò chuyện trực tiếp vì để cho hai người trước kia là đối phương, nay lại ngồi chung một bàn trò chuyện thân tình. Tôi ngồi chứng kiến cuộc gặp gỡ đó và rất hãnh diện khi nghe Đại tướng Võ Nguyên Giáp nói chuyện với Tổng Tư lệnh Pháp bằng tiếng Pháp rất lưu loát mà không cần thông dịch.

Đó là lần chót tôi được diện kiến Đại tướng. Sau này, do hoàn cảnh địa lý, tính chất công việc nên tôi không có dịp nào gặp lại Đại tướng nữa. Nhưng thông qua bạn bè, tôi vẫn được biết về sức khoẻ của Đại tướng trong những năm gần đây...

Cho tới hôm nay, khi nghe tin vị Tướng tài ba lỗi lạc đã đi vào cõi vĩnh hằng, lòng tôi vô cùng xúc động cùng chung với nỗi buồn của tất cả đồng bào Việt Nam.

Bình Thạnh, 05.10.2013, mùa Thu năm Quý Tỵ

Trần Văn Khê bái bút